[ Pobierz całość w formacie PDF ]
dobre uczynki, gdyż dając ją, można sobie zaskarbić inne dobre uczynki za
pośrednictwem obdarzonych. Ale z tego, że jałmużna oczyszcza z wszystkich
grzechów, nie wynika, że inne uczynki zadość czyniące są zbędne.
4. Choć różne są gatunki grzechów, można je sprowadzić do trzech korzeni, bądz
114
do trzech rodzajów, którym odpowiadają powyższe środki zadośćuczynienia.
5. Wszelkie utrapienia cielesne można poniekąd sprowadzić do postu; wszystkie
też uczynki, wykonane dla dobra bliznich, zawierają się w pojęciu jałmużny; podobnie
też wszystkie sposoby oddawania czci Panu Bogu są modlitwą. Dlatego jeden i ten
sam dobry uczynek może być środkiem zadośćuczynienia z różnych powodów.
ZAGADNIENIE 16
O PRZYJMUJCYCH SAKRAMENT POKUTY
Zagadnienie to obejmuje trzy pytania: 1. Czy niewinni mogą pokutować? 2. Czy
święci w niebie są zdolni do pokuty? 3. Czy pokuta jest możliwa u aniołów dobrych i
złych?
Artykuł 1
CZY NIEWINNI MOG POKUTOWA?
Postawienie problemu. Wydaje się, że niewinni nie mogą pokutować: gdyż:
1. Pokutować, jak mówi św. Ambroży05, to opłakiwać popełnione złe uczynki".
Lecz niewinni nie popełnili żadnego złego uczynku. A więc nie mogą pokutować.
2. Pokuta, zgodnie z brzmieniem tego wyrazu, oznacza karę. Lecz niewinnym nie
należy się kara. A więc nie mogą pokutować.
3. Pokutę sprowadza się do sprawiedliwości karzącej, a ta nie rozciąga się na
niewinnych. A więc także pokuta ich nie dotyczy.
Ale z drugiej strony wszystkie cnoty są razem wlane" [do duszy]. Pokuta zaś jest
cnotą. A wiec podczas chrztu zostaje wlana" wraz z innymi cnotami. Ponadto mówi
się, że uleczyć można także człowieka, który nigdy nie chorował, a więc także tego
kto nie chorował duchowo. Lecz uzdrowienie z rany grzechu może dokonać się tylko
aktem pokuty i podobnie uleczalność (duchowa) wymaga tej sprawności (jaką jest
pokuta). A więc kto nigdy nie uległ chorobie grzechu, posiada sprawność pokuty.
Odpowiedz. Sprawność jest czymś pośrednim między możnością a czynem. Gdzie nie
ma możności, nie ma sprawności, ale nie odwrotnie: gdy nie ma czynu, nie znika tym
samym sprawność. Ale nie ma czynu, jeśli brak właściwego mu tworzywa (materii),
115
do którego odnosi się. Dlatego sprawność jakiejś cnoty może przysługiwać komuś,
komu brak tworzywa (do wykonania aktu tej cnoty), ale to tworzywo może się mu
nadarzyć i spowodować urzeczywistnienie aktu danej cnoty; np. biedak może mieć
sprawność cnoty wspaniałomyślności, ale nie wykonuje czynów wspaniałomyślnych,
gdyż nie posiada wielkich bogactw, stanowiących tworzywo tej cnoty. Podobnie
ludzie w stanie niewinności nie popełnili grzechu, który jest tworzywem pokuty, ale
mogą go popełnić. Dlatego nie wykonują czynności pokutnej, ale może być w nich
sprawność cnoty pokutnej, jeśli mają łaskę (uświęcającą), a wraz z nią wszystkie cnoty
wlane".
Rozwiązanie trudności.
1. Chociaż niewinni nie popełnili żadnego grzechu, przecież mogą go popełnić i
dlatego przysługuje im sprawność tej cnoty (czyli stałe przysposobienie do niej). Ale
sprawność ta nie wciela się w czyn, chyba w stosunku do grzechów powszednich,
gdyż grzech ciężki usuwa sprawności [wlane]. Sprawność ta nie jest jednak zbyteczna
w nich, gdyż doskonali naturalną możność.
2. Choć niewinnym nie należy się kara (póki są nie winni), ale mogą zrobić coś,
co na nią zasługuje.
3. Skoro w niewinnych istnieje możność zgrzeszenia, jest w nich także sprawność
[wlana], by ulegać sprawiedliwości karzącej, choć nie za czyny, jeśli nie popełnili
grzechu.
Artykuł 2
CZY ZWICI W NIEBIE POKUTUJ?
Postawienie problemu. Wydaje się, że święci w niebie nie mają (cnoty) pokuty, gdyż:
1. Zw. Grzegorz powiada96, że święci wspominają grzechy, podobnie jak my
zdrowi i bez boleści wspomina my (przeżyte) cierpienia". Lecz pokuta jest boleścią
ser ca". A więc święci w Ojczyznie nie mają (cnoty) pokuty.
2. Zwięci w Ojczyznie są podobni do Chrystusa, w którym nie było (cnoty)
pokuty, podobnie jak nie było
w nim wiary, będącej zródłem pokuty. A więc także święci w Ojczyznie nie mają
116
(cnoty) pokuty.
3. Zbyteczna jest sprawność, która nie wciela się w czyn. Otóż święci w niebie nie
pokutują czynnie, gdyż to sprzeciwiałoby się ich pragnieniu (szczęśliwości). A więc
nie mają tej sprawności, jaką jest cnota pokuty.
Ale z drugiej strony 1. Pokuta jest częścią sprawiedliwości. A sprawiedliwość nie
podlega śmierci" (Mdr 1,15) i pozostaje w niebie. A więc także pokuta. 2. Ponadto w
%7ływotach Ojców czytamy97, że jeden z nich powiedział, iż Abraham będzie żałował,
że więcej dobrego nie uczynił. Lecz człowiek powinien bardziej żałować z powodu zła
popełnionego niż z powodu nie urzeczywistnionego dobra, do którego nie był
zobowiązany (a o takie dobro tu chodzi). A więc święci zachowuj;) cnotę pokuty za
popełnione grzechy.
Odpowiedz. Cnoty kardynalne pozostaną w Ojczyznie, ale akty tych cnót będą
dostosowane do (osiągniętego już) celu (ostatecznego). Skoro wiec pokuła jest częścią
sprawiedliwości, będącej cnotą kardynalni (czyli główną), każdy kto miał tę cnotę w
tym życiu, będzie ją miał także w życiu przyszłym. Ale czyny wykonywane pod
wpływem tej cnoty będą miały inny charakter niż w życiu obecnym, a mianowicie
będą dziękczynieniem za miłosierdzie Boże w przebaczaniu grzechów.
Rozwiązanie trudności. 1. Słowa te stwierdzają, że święci w niebie nie wykonują
takich czynności pokutnych jak na tej ziemi, i z tym się zgadzamy.
2. Chrystus nie mógł zgrzeszyć. Nie miał więc tworzywa tej cnoty ani w
możności, ani czynnie. Dlatego pod tym względem nie ma podobieństwa między Nim
a świętymi.
3. W Ojczyznie, ściśle mówiąc, święci nie pokutują w tym znaczeniu, że nie
spełniają aktów pokutnych jak na tej ziemi. Ale sprawność cnoty pokuty nie jest w
nich zbyteczna, skoro wciela się w inną czynność (składania dziękczynienia Panu
Bogu).
4. Ponieważ w argumencie Z drugiej strony twierdzi się, że w Ojczyznie będzie
taki sam akt pokuty jak tu na ziemi, należy odpowiedzieć, że wola nasza w Ojczyznie
będzie całkowicie zgodna z wolą Pana Boga. Otóż, podobnie jak Pan Bóg wolą
uprzedzającą chce tylko dobra, i nie jakiegokolwiek zła, ale nie wolą następczą, tak
samo i święci. Ale ta ich wola nie jest pokutą w ścisłym znaczeniu.
117
Artykuł 3
CZY ANIOAOWIE DOBRZY LUB yLI MOG POKUTOWA?
Postawienie problemu. Wydaje się, że aniołowie mogą pokutować, gdyż:
1. Bojazń jest zródłem pokuty. Lecz aniołowie dozna ją bojazni, skoro Apostoł
powiada (Jk 2,19): złe duchy wierzą i drżą". A więc mogą pokutować.
2. Arystoteles mówi, że zli nie przestają żałować te go, co zrobili" 98 i to stanowi
ich największą karę. Lecz czarci są najbardziej zli i żadnej kary im nie oszczędzono. A
więc mogą pokutować.
3. Aatwiej zmierzać do tego, co jest zgodne z naturą, niż ku temu, co się jej
sprzeciwia, podobnie jak woda przemocą rozgrzana sama przez się powraca do
właściwego sobie stanu. Lecz anioł może ulec grzechowi, choć jest to całkowicie
przeciwne jego naturze. A więc tym bardziej może powrócić do tego, co jest zgodne z
jego naturą. Taki zaś powrót dokonuje się przez pokutę. A więc aniołowie mogą
pokutować.
4. Aniołowie są w tym samym położeniu, w jakim są dusze zmarłych, jak uczy
[ Pobierz całość w formacie PDF ]