[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Rozpoczęły się prześladowania księży, którzy nie chcieli złożyć przysięgi na konstytucję
- jednych wtrącano do więzień, innych zaś skazywano na wygnanie, oświadczano przy
tym, że księża ci sÄ… „ (czyli przeciwnikami rewolucji).
zdrajcami narodu”
We wrześniu 1792 r. ogłoszono Francję republiką, nastał okres rządów
Konwentu. Wprowadzono obowiązkowe śluby cywilne, ułatwiono rozwody, zniesiono
prawo celibatu, zmieniono kalendarz, święta chrześcijańskie zastąpiono
republikańskimi. W miejsce religii objawionej ogłoszono religię rozumu i natury,
świątynie paryskie i prowincjonalne zaczęto przekształcać w świątynie rozumu.
Arcybiskup paryski, Gobel, jak również wielu innych duchownych stawiło się przed
Konwentem skÅ‚adajÄ…c swe urzÄ™dy i opowiadajÄ…c siÄ™ za narodowym kultem „
wolności i
równoÅ›ci”
.
Kult rozumu nie utrzymał się jednak długo, 8 maja 1794 r. na wniosek
Robespierre'a Konwent wydaÅ‚ dekret, stwierdzajÄ…cy, że „
naród francuski uznaje istnienie
7 Ks. dr J. Umiński, Historia Kościoła, tom II, wyd. cyt., s. 354.
8 Tamże, s. 354.
9 M. %7ływczyński, Historia Powszechna 1789-1870, Warszawa 1977, s. 44-45.
76
Bytu Najwyższego i nieÅ›miertelność duszy”a w miejsce kultu „ ustanowiono Kult
, rozumu”
1
Istoty Najwyższej0.
Proces dechrystianizacji trwał jednak dalej i dopiero w 1795 r. natężenie
prześladowania Kościoła osłabło, a nawet zwrócono na potrzeby kultu kościoły, których
jeszcze nie przekazano na inne cele. Po złamaniu dyktatury Robespierre'a władzę
zdobyÅ‚y żywioÅ‚y bardziej umiarkowane. „
Komisja prawodawcza Konwentu wyjaśniła, że
ustawa cywilna o duchowieństwie (z dnia 12 lipca 1790) nie obowiązuje już jako prawo
republiki. Niezaprzysiężeni duchowni mogli obecnie odprawiać nabożeństwa, o ile pod
przysięgą zobowiązali się podporządkować republikańskim prawom. Duchowni poczęli
więc wracać z emigracji lub wygnania. Prawie w całym kraju zaczęły się odbywać
1
zwykÅ‚e nabożeÅ„stwa i obchody koÅ›cielne”1.
„
Po Konwencie rządy objął Dyrektoriat (1795-1799), złożony z pięciu osób,
który zaczął stosować dawne prawa w stosunku do opornych księży, żądając złożenia
"przysięgi nienawiści do monarchii". W następstwie tego skazano wielu księży na
deportacjÄ™, na osadzenie na wyspie d'Oléron, a kilkudziesiÄ™ciu nawet na rozstrzelanie.
1
ZaczÄ™to też przeprowadzać próby stworzenia nowej religii paÅ„stwowej”2.
Próby tworzenia religii państwowej nie dały oczekiwanych rezultatów, ale za to
za rządów Dyrektoriatu zaostrzył się konflikt ze Stolicą Apostolską, który zakończył się
zdobyciem Państwa Kościelnego przez wojska francuskie, zajęciem Rzymu w 1798 r. i
ogłoszeniem go rzeczpospolitą.
„
Papież Pius VI został wywieziony najprzód do Sieny, potem do Certosy pod
Florencją, w końcu zaś aż poza Alpy do twierdzy Valence nad Rodanem, gdzie rozstał
1
siÄ™ z życiem 29 sierpnia 1799 r.”3.
Następca Piusa VI - Pius VII - wybrany w Wenecji pod osłoną wojsk cesarza
austriackiego, już w lipcu 1800 r., dzięki sukcesom wojsk rosyjskich i austriackich,
mógł objąć rządy w wyzwolonym od Francuzów Rzymie.
Napoleon Bonaparte, gdy został pierwszym konsulem dążył do pojednania z
Kościołem i Stolicą Apostolską, uważając, że będzie to pożyteczne dla utrwalenia jego
rządów i przywrócenia ładu w państwie. Po nowych zwycięstwach swych wojsk we
Włoszech okazywał wszędzie życzliwość dla kleru i rozpoczął pertraktacje z papieżem
Piusem VII. W lipcu 1801 r. zawarty został bardzo ważny w dziejach Kościoła (w
przyszłości wzorcowy dla innych państw w XIX wieku) Konkordat między Republiką
Francuską a Stolicą Apostolską. Był on bardzo istotny dla pózniejszych dziejów
kościelnego systemu sterowania społecznego.
„
Mocą jego Kościół utracał wprawdzie dawne swoje uprzywilejowane
stanowisko religii państwowej we Francji, ale za to miał uzyskać wolność zupełną.
Papież godził się na pozostawienie majątków kościelnych, zabranych przez rewolucję, w
rękach ich ówczesnych posiadaczy; biskupi i proboszczowie mieli otrzymać dotacje
rządowe; pierwszym konsulom, o ile będą katolikami, miały przysługiwać te
uprawnienia i przywileje w Kościele, z których korzystali królowie. Biskupów miał
wyznaczać pierwszy konsul, a papież miał ich zatwierdzać; biskupi i funkcjonariusze
10 Ks. dr J. Umiński, Historia Kościoła, tom II, wyd. cyt., s. 356.
11 Tamże, s. 356-357.
12 Tamże, s. 357.
13 Tamże, s. 358.
77
kościelni mieli składać przysięgę na wierność władzom rządowym. Ponadto
1
przewidywaÅ‚ konkordat nowe rozgraniczenie diecezji tudzież zmniejszenie ich liczby”4.
Powstał problem co zrobić z dotychczasowymi biskupami - ściśle kościelnymi
(których znaczna część przebywała na emigracji), oraz biskupami konstytucyjnymi
związanymi z rządem. Postanowiono, że jedni i drudzy zgłoszą swą rezygnację, a
następnie nastąpią całkiem nowe nominacje. Część biskupów wiernych Kościołowi
zaprotestowała przeciw pozbawieniu ich stanowisk, a wówczas papież pozbawił ich
urzędów wbrew ich woli. Była to decyzja do tego czasu w dziejach Kościoła
niespotykana. Grupa wiernych z okolic Lionu i Pitiers nie uznała konkordatu, widząc w
nim zdradę praworządności katolickiej i systemu monarchistycznego, oskarżyła nawet
papieża o herezję tworząc wraz ze swymi pasterzami własny tzw. mały Kościół.
Tymczasem część dawnego episkopatu i kleru konstytucyjnego, związanego z państwem
1
„
po wyprzysiężeniu siÄ™ swych bÅ‚Ä™dów otrzymaÅ‚a nawet stanowiska koÅ›cielne”5.
Napoleon nie okazał się wobec Kościoła uczciwym kontrahentem - razem z
konkordatem ogłosił w kwietniu 1802 r. tzw. Artykuły Organiczne, które miały
regulować sposób wprowadzania go w życie. „
Ułożone zostały za podnietą Talleyrand'a.
Ograniczały one władzę papieży, legatów papieskich i soborów powszechnych we
Francji, wznawiały w niej w całej pełni gallikanizm Ludwika XIV, oddawały w niewolę
rządu episkopat i duchowieństwo, tamowały kult katolicki w miejscowościach pod
względem wyznaniowym mieszanych, nakazywały zawieranie małżeństw cywilnych
przed kościelnymi, polecały nawet w seminariach duchownych nauczać zgodnie z
[ Pobierz całość w formacie PDF ]