[ Pobierz całość w formacie PDF ]
nepalskich kopiach Wielkiej Sutry u Dutt a, jak również w chińskich przekładach tego tekstu. Jest on jednak nieobecny we
wszystkich wersjach Sutry Serca (we wszystkich językach) za wyjątkiem wersji chińskiej przypisywanej Kumaradziwie,
która to atrybucja jest skrajnie problematyczna. Dalsza dyskusja na ten temat patrz niżej i przypisy 71-73.
23
Tam gdzie tekst z Gilgit głosi na satvayatanam na satvayatananirodhah ( nie ma istnienia-ayatan ani nie ma wyga-
śnięcia istnienia-ayatan ) redakcja Dutt a brzmi na sadayatana na sadayatana-nirodha ( nie ma sześciu ayatan ani nie
ma wygaśnięcia sześciu ayatan ) którego to zapisu bardziej byśmy się spodziewali.
24
Podczas gdy sanskrycka Wielka Sutra neguje osiągnięcie (prapti) i urzeczywistnienie (abhisamaya), większość kopii
sanskryckich rękopisów Sutry Serca umieszcza prapti raczej na drugim miejscu niż na pierwszym oraz neguje wiedzę
(jnana) a nie urzeczywistnienie. W tym zakresie sanskrycka Sutra Serca odpowiada zarówno chińskiej Sutrze Serca przy-
pisywanej Hsüan-tsang owi jak i przekÅ‚adowi chiÅ„skiej Wielkiej Sutry autorstwa Kumaradziwy, gdzie odpowiadajÄ…cymi
terminami sÄ… chihaz oraz teba.
25
Sanskrycki tekst Wielkiej Sutry w redakcji Dutt a (oparty na znacznie pózniejszych rękopisach) jest jeszcze bardziej
pełen powtórzeń, ukazując stałe rozrastanie się tekstu, które trwało przez cały okres jego istnienia.
26
Przejściu z form pojedynczych (w Wielkiej Sutrze) do mnogich (w Sutrze Serca) towarzyszy równolegle zmiana
podmiotu w tekstach sanskryckich, z pustki ( w Wielkiej Sutrze) do wszystkich dharm (w Sutrze Serca). Zmiana ta
wydaje się jednak najłatwiejsza do wyjaśnienia, jako wynik przejścia, jakie miało miejsce podczas przekładu Wielkiej
Sutry z sanskrytu na chiński przez Kumaradziwę. Podczas gdy sanskrycka Wielka Sutra brzmi: to, co jest pustką nie
powstaje , i tak dalej, chińska wersja Wielkiej Sutry Kumaradziwy głosi wszystkie dharmy są naznaczone pustką: nie
powstaÅ‚e i tak dalej, które to sÅ‚ownictwo jest dokÅ‚adnie powtórzone przez SutrÄ™ Serca przypisywanÄ… Hsüan-tsang owi. W
tym kontekście, bez bezpośredniego podmiotu w tekście chińskim, czytelnik w najbardziej naturalny sposób zakładał by,
iż podmiotem są wszystkie dharmy - co jest dokładnie tym, co znajdujemy w sanskryckiej Sutrze Serca. (Jeśli chodzi o
tekst chiński i sanskrycki patrz wyżej, str.
27
29
Patrz Conze, The Prajnaparamita Literature (drugie wydanie), str.10-12.
28
Najstarsza kompletna chińska wersja Wielkiej Sutry została przełożona przez Moksalę (T Nr 221) w 291 r ne, choć
niepełny przekład został stworzony przez Dharmarakssę w roku 286 ne. (T Nr 222). Wersja Sutry Serca przypisywana
Hsüan-tsang owi miaÅ‚a powstać w roku 649 ne., podczas gdy wersja Kumaradziwy jest datowana na lata 404-412 ne.
Obie te atrybucje są jednak skrajnie problematyczne; szczegóły patrz niżej.
29
Co do dat komentarzy indyjskich patrz Lopez, The Heart Sutra Explained, str.4 oraz 8-13, oraz Eckel, Indian Com-
mentaries , str.71.
30
Komentarze przypisywane Nagardżunie (lecz z pewnością nie będące jego dziełem) i twórcy o imieniu Maitreyanatha
(którego tożsamość jest podobnie problematyczna) pojawiają się oba przed początkiem V w. ne, pierwszy z nich w
Chinach a drugi w Indiach. Szczegóły patrz Conze, The Prajnaparamita Literature, str. 35-36 oraz 39-40.
31
Klasyczny wykład różnic w preferencjach chińskich i indyjskich jest dany przez Tao-anw w jego Przedmowie do
Wyciągu Sutr Prajni (382 r ne.), gdzie wylicza on pięć dewiacji (ch. wu shih penbb) i trzy niezmienności (san pu ibc)
w chińskich przekładach z oryginałów indyjskich. Omówienie tych ośmiu kategorii i czy Tao-an uważał któreś z nich
czy wszystkie za dopuszczalne odstępstwa od indyjskich oryginałów patrz Richard H. Robinson, Early Madhyamika in
India and China (1967; reprint Delhi: Motilal Banarsidass, 1976), str.77-88. Wygodne omówienie ogólnych praktyk
mających miejsce w chińskich przekładach tekstów buddyjskich patrz także Kenneth Ch en, Buddhism in China: A
Historical Survey (Princeton, NJ: Princeton University Press, 1964), str. 365-372. Jak zauważa Ch en, pomimo naukowo
doskonalszych innowacji Hsüan-tsang a i innych ostatecznie zatryumfowaÅ‚y zasady preferowane przez KumaradziwÄ™
(str.372).
32
WyjÄ…tkiem od tej reguÅ‚y jest Hsüan-tsang, u którego skrupuÅ‚y scholastyczne wzięły górÄ™ nad jego Å›wiadomoÅ›ciÄ…
chińskich preferencji literackich, co zaowocowało przekładami, które będąc cenione przez niektórych badaczy za ich
precyzję, nigdy nie zyskały sobie szerokiego uznania u chińskich buddystów. Brzemienny opis wewnętrznych zma-
gaÅ„ Hsüan-tsang a pomiÄ™dzy jego wyczuciem chiÅ„skich wzorców i preferencji literackich (podpowiadanych mu miÄ™dzy
innymi przez jego własnych uczniów) a jego pragnieniem wierności sanskryckiemu oryginałowi, zawarty jest w jego
biografii zapisanej przez Hui-li:
Pierwszego dnia pierwszego miesiąca wiosny w szóstym roku (660 r ne), rozpoczął swój przekład Mahaparajna-
paramita Sutry [sanskr. Satasahasrikaprajnaparamita-sutra]...Ponieważ było to tak ogromne dzieło, jego ucznio-
wie sugerowali, iż powinien dokonać w nim skrótów redakcyjnych. Mistrz przystał na ich życzenia, i miał zamiar
dokonać przekładu w taki sposób, jak przekładał teksty buddyjskie Kumaradziwa, usuwając nużące powtórzenia.
Gdy hołubił tą myśl przyśniło mu się w nocy jako ostrzeżenie coś strasznego. Znił, że wspinał się na przepastny
szczyt a jakiś dziki zwierz usiłował go schwytać. Oblewają się potem i trzęsąc się zdołał jakoś wydostać się z
niebezpieczeństwa. Po przebudzeniu opowiedział swój zły sen innym i zdecydował, że przetłumaczy tekst sutry
w całości. Kolejnej nocy śnił, że widział Buddów i bodhisattwów wysyłających światło spomiędzy brwi, rozja-
śniające jego ciało i napełniające go szczęściem i poczuciem wygody... Gdy obudził się, czuł się szczęśliwy, i już
nawet nie myślał o dokonywaniu jakichkolwiek skrótów lecz dokonał przekładu w pełnej zgodności z oryginalnym
tekstem sanskryckim.
30
(PrzekÅ‚ad z Li Yung-hsi, tÅ‚um., The Life of Hsüan-tsang [Pekin: The Chinese Buddhist Association, 1959], str.260-261).
33
Patrz T Nr 1710, 33.524a25-b1, gdzie K uei-chi pisze następująco:
Hsin [dosł.: serce albo rdzeń] odnosi się do tego, co niewzruszone i substancjalne, a mimo to subtelne i wzniosłe.
Stosownie do zdolności [pierwotnych] słuchaczy, Wielka Sutra posiada bardzo rozległe znaczenie i zawartość.
Gdy jednak my ją otrzymujemy, zgłębiamy jej znaczenie, przekazujemy innym i studiujemy, wywołuje to poczucie
lękliwego odwrotu. Dlatego mędrcy, którzy przekazywali Dharmę opublikowali tą [Sutrę Serca] oddzielnie, by
zapisać to, znaczenie tego co niewzruszone i substancjalne, a mimo to subtelne i wzniosłe [w Wielkiej Sutrze].
[ Pobierz całość w formacie PDF ]